Het excessieve alcoholgebruik door de jeugd, heeft overal in de Westerse wereld de vraag doen rijzen naar de oorzaak ervan. De antwoorden op die vraag verschillen per onderzoeker. Wetenschapper Hurrelmann van Universiteit Bielefeld denkt dat toegenomen prestatiedruk een belangrijke aanleiding is. Wij denken dat het anders ligt.
Volgens Hurrelmann heeft een deel van de jongeren (10-15%) grote problemen met de eisen die school, familie en leeftijdsgenoten stellen. Vooral jongens zouden hieronder lijden. Die hoge prestatiedrang zou de oorzaak zijn van met de leeftijd toenemende drugs- en alcoholexcessen en van geweldpleging.
Ons inziens is de conclusie van Hurrelmann een typisch voorbeeld van de krampachtige manier waarop in de verkeerde richting gezocht wordt. Door de verkeerde zoekrichting worden allerlei factoren die hooguit een kleine bijdrage aan de problematiek leveren, tot belangrijke oorzaken, zo niet de hoofdoorzaak opgeblazen. De alcoholindustrie blijft daarbij buiten schot.
Immers, op de argumentatie van Hurrelmann valt flink wat af te dingen. Bijvoorbeeld op de hogere eisen die de school zou stellen. In Nederland is eerder sprake van verlaagde eisen. Het hoger onderwijs klaagt al jaren over een teruglopend kennisniveau van de leerlingen die het einddiploma van het middelbaar onderwijs hebben behaald. De afgelopen twee jaar is ook het niveau van de schoolverlaters van de basisschool onder kritiek gekomen. Hogere eisen van de zijde van de scholen, is voor wat Nederland betreft dus grote onzin. Voorzover wij weten verschilt de situatie in Duitsland niet zo erg veel van die in Nederland.
Dan de hogere eisen die de familie zou stellen. Voor wat Nederland betreft is ook dit grote onzin. Ouders zijn in Nederland nog nooit zo tolerant geweest tegenover hun kinderen als de afgelopen kwarteeuw. Sommigen zien juist in die tolerante, om niet te zeggen lakse houding één van de belangrijkste oorzaken van de toename van het gebrek aan sociaal respect en van de toename van het geweld.
Dan de eisen die leeftijdsgenoten zouden stellen. Inderdaad stellen leeftijdsgenoten eisen. Maar die groepsdruk is er altijd al geweest. En er zijn geen aanwijzingen dat die druk de afgelopen kwarteeuw veel is toegenomen. Bovendien vormen “de jongeren” geen homogene groep. Er zijn allerlei subgroepen die heel verschillende groepsnormen kennen op het terrein van kleding, omgangsvormen, muziekvoorkeur en taalgebruik. Wie de subgroep vindt die hem past, ondervindt slechts weinig groepsdruk.
Het verontrustende verschijnsel dat zich tegenwoordig voordoet, is het feit dat de overgrote meerderheid van de subgroepen van de jeugd, op het gebied van alcoholgebruik vrijwel hetzelfde gedrag vertoont. De grootste gemene deler van de diverse jongerenculturen is momenteel een verregaand veralcoholiseerd gedragspatroon. De oorzaken daarvan liggen nauwelijks op het gebied van prestatiedruk. De structuur van de samenleving als geheel levert een veel grotere bijdrage. Immers ook de cultuur van de volwassenen is sterk veralcoholiseerd.
Ons inziens is een belangrijke oorzaak van het excessieve alcoholgebruik door veel jongeren, de onrust van het moderne leven. De agenda is van minuut tot minuut gevuld. Er is geen rustig moment meer om tot jezelf te komen, om je te ontspannen. Alcohol gaat dan als vluchtmiddel fungeren, als middel om het onrustgevoel te verdoven, als middel om je kunstmatig te ontspannen.
Daarnaast is de afgelopen kwarteeuw de kracht van de reclame enorm toegenomen. De tegenwoordige reclame is wetenschappelijk onderbouwd. De weerstand tegen de druk van de reclame is bij jongeren nog weinig ontwikkeld. Daardoor wordt hun visie op de samenleving in sterke mate gekleurd door de alcoholreclame. Samen drinken schept vervolgens een band tussen de drinkers. Zo ontstaat een gezamenlijke subcultuur. Dat is van oudsher bekend.
Tenslotte is er nog het feit dat de alcoholindustrie de afgelopen kwarteeuw bewust allerlei nieuwe producten gelanceerd heeft die gericht waren op jonge mensen. Met alcopops, breezers, frisbier en shooters heeft men zich bewust gericht op jonge consumenten. Een vijftienjarige denkt dan al gauw : wat goed is voor een achttienjarige, kan voor mij ook niet zo heel slecht zijn.
Wie prestatiedruk aanwijst als een belangrijke oorzaak van alcoholexcessen, pleegt een afleidingsmanoeuvre, leidt de aandacht af van de hoofdoorzaken. Verminderen van de prestatiedruk zal de alcoholexcessen niet doen afnemen. Verhogen van de weerstand tegen reclame (o.a. via het onderwijs), en verbieden van al te indringende en verleidelijke reclame (bijv. die via de TV), kunnen wèl een bijdrage leveren aan de gewenste afname van de excessen. Evenals accijnsverhoging, vermindering van het aantal verkooppunten en verhoging van de leeftijdsgrens in combinatie met striktere handhaving ervan.
Dingeman Korf