Alcohol maakt dik, en bier in versterkte mate. Toch ontbreekt de aanbeveling om alcoholgebruik achterwege te laten in het merendeel van de vele adviezen voor afslanken zoals die de afgelopen maanden in de pers zijn verschenen. De campagne tegen overgewicht verliest zo aan geloofwaardigheid.
Overgewicht is de afgelopen jaren in snel tempo tot een letterlijk zwaarwegend gezondheidsprobleem geworden. Ongeveer 30% van de Nederlanders kampt met matig overgewicht en 10% met ernstig overgewicht. Dat is slecht voor hun gezondheid. Afgelopen herfst is daarom een campagne gestart om het publiek bewust te maken van de nadelen van een te hoog lichaamsgewicht, en het op te roepen tot gezonder consumeren en meer bewegen.
Van te dikke mannen wordt nogal eens gezegd dat zij een “bierbuik” hebben. Die term is gebaseerd op eeuwen van ervaring met de gevolgen van (fors) biergebruik. Je zou dus verwachten dat een campagne om overgewicht tegen te gaan, zou oproepen om geen bier meer te drinken. Dat gebeurt echter niet. Is dat soms een gevolg van het feit dat tot de ondertekenaars van het convenant tegen overgewicht ook Horeca Nederland behoort?
Alcohol legt vetstofwisseling stil
De hoofdoorzaak van het ontstaan van een bierbuik is de alcohol. Die verstoort namelijk de koolhydraat- en vetstofwisseling in de lever. Wanneer er alcohol in het bloed aanwezig is, gaat de lever aan de slag om die alcohol zo snel mogelijk weer uit het lichaam te verwijderen. Andere werkzaamheden van de lever worden daarvoor tijdelijk stilgelegd. Alcohol wordt door het lichaam herkend als een giftige stof. Het verwijderen van een vergift krijgt voorrang boven andere zaken. Snelle verwijdering van een vergift kan namelijk het verschil uitmaken tussen leven en dood.
Zolang er alcohol in het bloed aanwezig is, ligt de vetverbranding stil. Dat verhoogt het vetgehalte in het serum. Vet is voor het lichaam een brandstof voor warmteproductie. Het ligt daartoe opgeslagen in de zogenaamde vetreserves. Van daaruit wordt voortdurend vet verbruikt. Door iedere maaltijd met vet worden de reserves weer aangevuld. Als de vetverbranding regelmatig stil ligt, zullen de reserves in omvang toenemen. Men wordt dan dus dikker.
Omdat gedurende de alcoholverwerking het vetgehalte van het serum verhoogd is, vindt er afzetting van dat vet plaats op plaatsen waar het niet hoort. Daardoor leidt regelmatig alcoholgebruik tot vervetting van de lever. Dat proces is terug te draaien door te stoppen met alcohol. Gaat men door met fors alcoholgebruik, dan kan het komen tot levercirrhose. Daarbij gaat leverweefsel verloren, en wordt bindweefsel gevormd in de lever. Dat proces kan niet meer teruggedraaid, maar door onthouding van alcohol wel stilgelegd worden. Wie ondanks beginnende levercirrhose doorgaat met drinken, zal uiteindelijk aan levercirrhose overlijden.
Ook koolhydraatstofwisseling verstoord
De verwerking van koolhydraten (suikers, zetmeel, enz.) door de lever, wordt door alcohol eveneens ontregeld. De aanwezigheid van alcohol in het bloed, bemoeilijkt de omzetting van glycogeen (reserve koolhydraat) in glucose. Daardoor daalt het glucoseniveau in het bloed. Diabetici moeten daarom heel voorzichtig zijn met alcohol.
Bier bevat veel koolhydraten. Deze drank levert dan ook een groot aantal calorieën (joules), grotendeels afkomstig van dextrinen (koolhydraten gevormd door gedeeltelijke afbraak van gerstemeel). Zoete wijn levert door zijn suikergehalte eveneens veel calorieën. Droge wijn bevat weinig, en sterke drank helemaal geen koolhydraten.
Bier en zoete wijn werken dus dubbelop bij het dikker worden. Enerzijds leggen zij de vetverwerking in de lever geheel stil, en de koolhydraatverwerking gedeeltelijk. Anderzijds leveren zij een forse portie koolhydraten die ergens opgeslagen moet worden. Die opslag kost ruimte, dus wordt men er dikker van.
Bier werkt nog wat sterker dikmakend dan zoete wijn, omdat de hop in het bier ook nog eens een dikmakend effect heeft. Bestanddelen uit de hop hebben een hormoonachtige werking. Daardoor wordt vet afgezet op bepaalde plaatsen, zoals borst, heupen en bovenbenen. Consumptie van veel hopbestanddelen leidt zodoende bij mannen tot vervrouwelijking van hun figuur.
Een bijzonder geval is verder advocaat. Dat product bevat niet alleen alcohol en koolhydraten, maar ook nog eens vet en cholesterol.
Slanker door alcoholvrij
Een glas gewoon bier levert tussen de 120 en 200 kcal. Een glas standaardwijn 120 à 140 kcal. Zoete wijn gaat door de erin aanwezige suiker daar vèr bovenuit : 160 tot 220 kcal. Likeur bevat vaak eveneens nogal wat suiker, en is dan ook vrijwel vergelijkbaar met zoete wijn. Om een idee te geven om hoeveel het gaat : 140 kcal komt overeen met ongeveer 20 gram boter.
De energie-inhoud van koolhydraten kan door het lichaam zowel omgezet worden in warmte, als in spierarbeid. Door lichamelijke arbeid te verrichten, of door te sporten, raakt men die calorieën weer kwijt. Dat proces kan men zelf versnellen of vertragen. Vetten leveren alleen warmte, en dat proces kan men veel minder zelf beïnvloeden.
Wie af wil slanken zonder ineens uren te moeten sporten, kan een heel eind komen door de alcohol te laten staan. Dan blijft de vetverwerking in de lever onbelemmerd doorgaan, en blijft ook de koolhydraatverwerking op peil. Bovendien krijgt men met alcoholvrij veel minder extra calorieën binnen. Zoals hierboven vermeld, levert een glas gewoon bier 120 tot 200 kcal. Een glas alcoholvrij bier daarentegen 40 tot 70 kcal. Alleen al door van pils op malt over te schakelen beperkt men zijn calorieënopname drastisch.
Iets soortgelijks geldt voor wijn. Alcoholhoudende wijn bevat 110 tot 220 kcal per glas. Alcoholvrije wijn slechts 30 tot 90 kcal. Ongezoete vruchtensappen bevatten 20 tot 90 kcal per glas. Ook hier betekent omschakelen op alcoholvrij dus een forse vermindering van het aantal calorieën dat men binnen krijgt.
Ook voor de portemonnaie is een dergelijke omschakeling trouwens gunstig. Water lest de dorst, alcohol vergroot daarentegen de dorst. Van malt zal men dus minder drinken dan van pils, van vruchtensap minder dan van wijn. Van mineraalwater trouwens het minst.
Simpelweg overgaan op alcoholvrij kan dus al voldoende zijn om merkbaar af te slanken.
Dingeman Korf