Alcoholbranche, verslavingszorg en overheid zijn een gezamenlijke campagne gestart om de wettelijke leeftijdsgrens voor het kopen van alcohol ook als maatschappelijke norm aanvaard te krijgen. De slagzin “alcohol onder de 16 nog even niet” is er echter dubbelzinnig en van bedenkelijke kwaliteit.
Minister Hoogervorst van VWS en de alcoholbranche vertegenwoordigd door de Stiva, zijn het eens geworden over een gezamenlijke campagne tegen alcoholgebruik beneden de leeftijd van 16 jaar. De alcoholbranche had vorig jaar toegezegd mee te zullen werken aan een dergelijke campagne. De bedoeling is dat de wettelijke leeftijdsgrens van 16 jaar voor het kopen van alcohol, ook aanvaard gaat worden als maatschappelijke norm voor het drinken van alcohol. Daartoe wordt een slagzin met die strekking toegevoegd aan reclameboodschappen voor zwak-alcoholhoudende dranken.
De gekozen slagzin “alcohol onder de 16 nog even niet” is echter van hetzelfde psychologische kaliber als “geniet maar drink met mate” waar de alcoholbranche eerder mee kwam. Hij is waarschuwing en reclame tegelijk. En bovendien is hij voor tweeërlei uitleg vatbaar.
Om met dit laatste te beginnen. De zinsnede “nog even niet” betekent zoveel als straks wel, of over een tijdje wel. De slagzin kan dus zoveel betekenen als “even wachten met alcohol tot je16 bent”. Dat is natuurlijk de bedoeling van de campagne. Maar hij kan ook betekenen “alcohol onder de 16 over een tijdje wel”. Met andere woorden, die leeftijdsgrens wordt over een tijdje wel verlaagd.
De woorden “nog even” kunnen slaan op leeftijd (van de lezer) of op kalendertijd. De slagzin is daarmee dubbelzinnig. En dan gaat iedereen hem naar eigen voorkeur uitleggen. Het creeëren van maatschappelijk draagvlak, laat staan het invoeren van een maatschappelijke norm, met behulp van een dubbelzinnige slagzin is onbegonnen werk. Een begrijpelijke, herkenbare en ondubbelzinnige slagzin is nodig voor een dergelijke campagne.
Vanuit psychologisch gezichtspunt bekeken, is de gekozen slagzin tevens een verkapte vorm van reclame. Immers, als je alcoholgebruik moet uitstellen tot na je zestiende verjaardag, dan wordt alcoholgebruik een bewijs voor het feit dat je 16 bent. Wie op zijn veertiende of vijftiende al 16 wil lijken, zal in de slagzin een uitdaging zien om alcohol te gaan drinken. Hij maakt alcoholgebruik vóór de leeftijd van 16 een spannende aangelegenheid. En wie tot zijn zestiende verjaardag van de alcohol afblijft, zal zich op grond van die slagzin na zijn verjaardag met grote gretigheid op de alcohol storten als compensatie voor het lange wachten.
De slagzin bevestigt en versterkt de symbolische waarde van alcoholgebruik, van alcohol als bewijs van volwassenheid. Voor net-niet volwassenen daardoor buitengewoon aanlokkelijk. Bovendien suggereert hij een beetje dat drinken boven de 16 de gewoonste zaak van de wereld is, en dus helemaal geen kwaad kan. Maar op alle leeftijden tussen 16 en ongeveer 25 wordt door zeer velen excessief gedronken. De top van de problemen ligt dan ook enkele jaren voorbij de leeftijd van 16.
Tenslotte gaat de hele campagne voorbij aan het feit dat het risico van latere problemen met alcohol, pas tot het onvermijdelijke minimum wordt teruggebracht wanneer regelmatig gebruik van alcohol wordt uitgesteld tot omstreeks het tweeëntwintigste levensjaar. Recentelijk hebben oud-hoogleraar M.Verbaten en gedragsneuroloog K.Arts nog eens de risico’s duidelijk gemaakt van het beginnen met regelmatig alcoholgebruik voordat de ontwikkeling van het frontale deel van de hersenen volledig is voltooid. Gedrags- en persoonlijkheidsstoornissen kunnen daar het gevolg van zijn.
De slagzin “alcohol onder de 16 nog even niet” is afkomstig van de alcoholbranche. Daarmee is de branche er voor de tweede keer in geslaagd om verkapte reclame te verkopen als een waarschuwing. Het is voor ons dan ook onbegrijpelijk hoe minister Hoogervorst van VWS met de keuze van de slagzin heeft kunnen instemmen. Volgens ons heeft de alcoholbranche hem gewoon een oor aangenaaid.
Dingeman Korf