De afgelopen twintig jaar is in West-Europa het alcoholgebruik onder jongeren sterk gestegen. Terwijl het gemiddeld hoofdelijk gebruik stagneerde of zelfs daalde, nam het gebruik onder jongeren juist toe. Overal in West-Europa maken ouderen zich zorgen over het ongeremde alcoholgebruik door jongeren. Het ontbreekt dan ook niet aan voorstellen voor wetten en maatregelen.
Maatregelen om het drinken door jongeren tegen te gaan, zijn niets nieuws. Al eeuwenlang zijn er leeftijdsgrenzen gesteld, en zijn ter naleving van die leeftijdsgrenzen maatregelen uitgevaardigd. Die maatregelen zijn echter altijd maar in beperkte mate, en voor een beperkte periode effectief geweest. Naarmate een samenleving zich verder ontwikkelt, verandert ook de alcoholproblematiek. En de veranderde problematiek vergt veranderde maatregelen.
Drie redenen voor alcoholgebruik door jongeren
De overgrote meerderheid van de jongeren drinkt zijn eerste alcohol in de familiekring. Al gauw komt daar het gebruik in de vriendenkring bij. Zij gaan verkennen wat alcohol voor hen kan betekenen. Zij proberen alcohol uit zoals zij in eerdere levensjaren elk nieuw speeltje uitprobeerden. En al gauw zijn zij er achter dat alcohol voor hen drie rollen kan vervullen, te weten :
bewijs van volwassenheid, het demonstratief laten zien geen klein kind meer te zijn, stoer doen,
middel tot roesbeleving, het zoeken van een psychische “kick”, ontsnappingsmiddel, het camoufleren van problemen en onzekerheden.
Het huidige hoge alcoholgebruik door jongeren, wekt ongerustheid bij ouderen. Eigenlijk vreemd, want de jeugd doet weinig anders dan wat zij de ouderen met alcohol ziet doen, alleen in verhevigde mate. Ook ouderen drinken vaak om zich een houding te geven, om de roes of om de vergetelheid. Zij willen dat alleen niet erkennen, en beweren dat zij alleen maar drinken om de smaak of voor de gezelligheid. Een smoes die in veel gevallen door de jongeren snel doorzien wordt.
Culturele invloeden
Het drinken door jongeren vindt plaats in een omgeving met een bepaalde cultuur. Eerst in de cultuur van ouders en familieleden. Daar zien zij de flessen en glazen in het wandmeubel, of in de keukenkast. Daar komen zij drank tegen in de koelkast of de kelder. En de overgrote meerderheid van de jongeren zet de gewoonten uit het ouderlijk huis uiteindelijk gewoon voort, of er geen generatiekloof bestaat.
Vervolgens komt het drinken in de vriendenkring. Daar heerst meestal een andere cultuur met betrekking tot het drinken van alcohol dan thuis. Soms wordt in deze kring alcohol gedronken met de vooropgezette bedoeling om in een roes te komen. Een gewoonte vergelijkbaar met die uit de drugswereld, waar drugs gebruikt worden met de bedoeling om “stoned” te raken. Dit gebruik van alcohol als alternatieve drug, is de laatste jaren sterk in populariteit toegenomen. Dat is één van de oorzaken van de sterke toename van het alcoholgebruik door jongeren.
Beide drinkculturen, zowel die van de familiekring als die van de vriendenkring, maken deel uit van de algemene cultuur van de samenleving. Die algemene cultuur is sterk van alcohol doortrokken, mede door de inspanningen van de alcoholindustrie. Zo zien wij dat de producenten van alcoholhoudende dranken voortdurend nieuwe producten bedenken met een uitstraling die vooral bij jongeren aanspreekt. Zo zien wij dat jong en oud aan een voortdurend bombardement van directe en indirecte alcoholreclame zijn blootgesteld. Alcoholgebruik wordt als aantrekkelijk, overal bijhorend, feestvreugde verhogend of imago versterkend voorgesteld. Dat heeft zijn invloed op de drinkcultuur van alle groepen in de samenleving.
Volgen van voorbeelden
De jongeren vormen geen geïsoleerde groep. Zij staan midden in de samenleving en hebben daar contact mee. Hun drinkgedrag kan dan ook niet los gezien worden van de plaats die de alcohol in onze cultuur inneemt. Jongeren volgen voorbeelden van anderen, maar op hun eigen manier, en met hun eigen heftigheid.
Wie zich ongerust maakt over het excessieve alcoholgebruik door jongeren, en daar iets tegen wil doen, kan niet volstaan met het voorstellen van wetten en maatregelen gericht op die jongeren. In de eerste plaats is er tussen jongeren en volwassenen geen scherpe grens, maar een geleidelijke overgang. In de tweede plaats lokken wetten en maatregelen omzeiling en ontduiking uit. In de derde plaats lopen wetten en maatregelen per definitie altijd jaren achter bij maatschappelijke ontwikkelingen. En in de vierde plaats vormen jongeren geen homogene, eenduidig benaderbare groep.
Wil men iets doen tegen de veralcoholisering van de jeugd, dan ontkomt men er niet aan om de plaats van de alcohol binnen onze cultuur te veranderen. Dat kan soms ook betekenen het eigen drinkgedrag bijsturen in de richting van de gewenste cultuuromslag. Preventie onder jongeren kan niet slagen als de volwassenen hardnekkig het eigen alcoholgebruik buiten schot willen houden.
Dingeman Korf