Dagelijkse consumptie van één glas alcoholhoudende drank, vergroot bij vrouwen de kans dat zij borstkanker krijgen met 7 tot 9 procent. Ongeveer 30 procent van alle gevallen van kanker bij vrouwen, betreft borstkanker. Alcoholgebruik door vrouwen veroorzaakt zodoende in Nederland jaarlijks 700 – 740 gevallen van borstkanker.
Een halve eeuw geleden werd voor het eerst aangetoond dat alcoholgebruik een rol speelt bij verschillende vormen van kanker. Eerst bleek kanker van mond- en keelholte vaak een gevolg te zijn van fors alcoholgebruik. Vervolgens werd voor leverkanker en slokdarmkanker ook al gauw een oorzakelijk verband met alcoholgebruik aangetoond. Laatstgenoemde vorm van kanker is overigens een bijzonder geval gebleken. Het is de enige vorm van kanker waarbij er verschil is tussen soorten drank. Het effect van sterke drank is groter dan dat van bier of wijn (Pottern cs., National Cancer Institute, 1981).
Ook borstkanker
Zeer verduidelijkend voor de samenhang tussen consumptiegewoonten en de kans op kanker, was de publicatie in 1976 van de resultaten van een grootschalig vergelijkend gezondheidsonderzoek tussen Mormonen en niet-Mormonen. Mormonen gebruiken geen alcohol en geen tabak, en eten weinig of geen vlees.
De onderzoekers onder leiding van prof. Lyon van de universiteit van Utah, constateerden dat niet alleen longkanker onder Mormonen bijzonder weinig voorkwam, maar ook diverse andere vormen van kanker. Voor longkanker was dat verwacht, op grond van de afwijzing van tabak door hun geloof. De afname van mond-, keel- en slokdarmkanker, kwam gezien het voorgaande ook niet echt als een verrassing. Vergelijking met controlegroepen die hetzij niet rookten, hetzij niet dronken, maakte duidelijk dat alcoholgebruik deze vormen van kanker bevordert.
Een onverwachte uitkomst van het onderzoek van Lyon cs, was daarentegen de constatering dat ook borstkanker en kanker van de baarmoederhals onder Mormonen weinig voorkwamen. Bij mond-, keel-, slokdarm- en leverkanker, is sprake van direct contact tussen de alcohol en het getroffen orgaan. Bij borstkanker en kanker van de baarmoederhals echter niet. Die moeten dus via een ander mechanisme veroorzaakt worden. In Noorwegen constateerden Kjaerheim en medewerkers later (1993) dat zowel borstkanker als longkanker door alcoholgebruik bevorderd worden.
De relatie tussen borstkanker en alcoholgebruik, werd nader onderzocht bij het National Institute of Health. Onderzoeker Williams constateerde dat fors alcoholgebruik de hormoonbalans verstoort, en dat een verstoorde hormoonbalans de kans op het krijgen van geslachtsgebonden vormen van kanker sterk vergroot. Recent onderzoek aan de universiteit van Texas wijst op een belangrijke rol van de schildklierhormonen hierbij.
Steeds lagere limiet
Bij de eerste onderzoekingen over de samenhang tussen alcoholgebruik en de kans op kanker, werd de bevolking ingedeeld in forse drinkers, lichte drinkers en niet-drinkers. De nadelige effecten van alcoholgebruik waren uiteraard vooral zichtbaar bij de forse drinkers. Daardoor werd de risicogrens nogal eens gelegd bij vijf of zes glazen alcoholhoudende drank per dag. Vanaf een dergelijk consumptieniveau zou het risico sterk toenemen. Naderhand is de veilige grens steeds lager gelegd. Zo concludeerde P.A. v.d. Brandt (R.U. Limburg) in 1994 dat vanaf een consumptieniveau van drie glazen per dag de kans op borstkanker al sterk vergroot is.
Dierexperimenteel onderzoek onder leiding van prof. Ben-Eliyahu aan de universiteit van Jeruzalem, heeft meer licht geworpen op het verband tussen alcoholgebruik en kanker (1996). Het team onderzocht het verdedigingsmechanisme tegen uitzaaiïng van kanker bij ratten. Die verdediging wordt gevoerd met behulp van “natural killer cells”.
De onderzoekers ontdekten dat bij hoge alcoholpromillages in het bloed, de activiteit van de “natural killer cells” sterk verminderd was. Ratten die in “dronken” toestand (bloedalcoholgehalte 2,8 promille) geïnfecteerd werden met een suspensie van kankercellen, ontwikkelden tienmaal meer uitzaaiïngen dan ratten die in nuchtere toestand geïnfecteerd werden.
In 1998 werden de resultaten van een langdurig internationaal onderzoek naar de samenhang tussen alcoholgebruik en borstkanker gepubliceerd. Voor het onderzoek was de levensloop gevolgd van 322.000 vrouwen in de Verenigde Staten, Canada, Nederland en Zweden gedurende elf jaar.
De groep van vrouwen met een alcoholconsumptie tussen 3 en 6 glazen per dag, bleek een 41% vergroot risico te hebben om borstkanker te krijgen. Ook in de groep met de laagste consumptie was al sprake van een verhoogd risico. De onderzoekers (van de universiteit van Chicago) berekenden een risicoverhoging van 9% per dagelijks gedronken glas drank.
Een vergelijkbaar onderzoek, in 2002 gepubliceerd in de British Journal of Cancer, kwam tot een iets geringere risicoverhoging per dagelijks geconsumeerd glas drank, namelijk ruim 7 procent. Vier glazen drank per dag gaf een risicoverhoging van 28-32%.
Maatschappelijke gevolgen
Volgens de Signaleringscommissie Kanker zou het alcoholgebruik door vrouwen in Nederland jaarlijks maximaal 740 nieuwe gevallen van borstkanker veroorzaken (2004). In verhouding tot een totaal aantal van meer dan tienduizend nieuwe gevallen van borstkanker per jaar misschien niet veel. Maar het betreft hier wel ziektegevallen die voorkomen hadden kunnen worden.
De Britse Breakthrough Foundation, een liefdadigheidsinstelling die borstkanker bestrijdt, kwam afgelopen herfst met gegevens uit een door haar gehouden enquête. Hieruit bleek dat slechts 7% van de Britse vrouwen op de hoogte is van het feit dat alcoholgebruik de kans op borstkanker verhoogt. Geconfronteerd met dat feit, zei meer dan de helft van de vrouwen haar alcoholgebruik te willen verminderen, of zelfs helemaal te willen stoppen met alcoholgebruik (12%).
In Groot-Brittannië worden jaarlijks meer dan 32.000 nieuwe gevallen van borstkanker gediagnostiseerd, bijna éénderde van alle gevallen van kanker bij vrouwen. Daarvan zouden tenminste ca 2300 gevallen op rekening van alcoholgebruik komen. Gezien de stijging van het alcoholgebruik onder vrouwen, wordt een toename van het laatste aantal verwacht.
Naar onze inschatting zijn in Nederland de vrouwen zich even weinig bewust van de relatie tussen alcoholgebruik en borstkanker als in Engeland. Een betere informatievoorziening op dit punt is noodzakelijk. Daar zouden GGD’s, ziekenfondsen en particuliere verzekeraars gezamenlijk in moeten voorzien. Per jaar meer dan 700 gevallen van deze ingrijpende ziekte als gevolg van onwetend geconsumeerde alcohol, is de Nederlandse gezondheidszorg onwaardig. Als ergens geldt dat preventie loont, dan is het wel hier.
Dingeman Korf