Een leeftijdsgrens afkondigen voor het kopen van alcohol is niet zo moeilijk. Zorgen dat die grens behoorlijk wordt nageleefd, is tot op heden niet gelukt. Controle op afstand met behulp van een webcam, lijkt nu een doorbraak te kunnen bieden.
De leeftijdsgrenzen van 16 jaar voor bier en wijn, en van 18 jaar voor sterke drank, dateren van vèr voor de Tweede Wereldoorlog. Het signaleren van overtredingen werd in die tijd vooral overgelaten aan de sociale controle. De meeste slijters en caféhouders waren beducht voor hun reputatie en werkten mee.
Na de tweede wereldoorlog zijn de supermarkten op het toneel verschenen en is de verkoop van zwak-alcoholhoudende drank grotendeels in handen van die supermarkten gekomen. Alcohol kopen terwijl je er wettelijk nog te jong voor was, werd daardoor veel gemakkelijker. Immers, in de supermarkt is de koper veel anoniemer dan bij de ouderwetse slijter, kruidenier of caféhouder. En veel van de piepjonge caissières lieten het wel uit hun hoofd om bezwaar te maken tegen de koop van alcohol door te jonge lefgozers.
Hierdoor was de situatie ontstaan dat in 2008 het kopen van alcohol beneden de leeftijd van 16 jaar in 85% van de gevallen succesvol was ! Het CBL moest daar iets tegen gaan doen. De druk vanuit het ministerie van VWS, vanuit de verslavingszorg en vanuit de media werd te groot. Maart 2009 kwam het CBL als antwoord daarop met een legitimatieplicht voor alle kopers van alcohol die er jonger uitzien dan 20 jaar.
Driekwart jaar legitimatieplicht heeft geresulteerd in enige verbetering van de naleving. De slagingskans voor minderjarigen is van 85% naar 75% gedaald. Het CBL noemt zijn actie succesvol. De verslavingszorg, de VWA en het ministerie denken daar anders over. Want nog steeds slaagt een meerderheid van de minderjarigen erin om drank te kopen.
Inmiddels waren anderen tot de conclusie gekomen dat de caissières de zwakke schakel in de handhaving vormden en daarom van die verantwoordelijkheid ontheven moesten worden. Zo werd er bijvoorbeeld voorgesteld om aparte kassa’s voor drank in te stellen, bemand door forse personen ouder dan circa 30 jaar.
Bij het Bredase bedrijf HEM had men een slimmer idee. Plaats bij elke kassa een terminal met daarin één of twee camera’s. Zorg dat de kassa blokkeert zodra er alcohol of tabak gescand wordt. Laat de camera een afbeelding van de koper verzenden naar een controleur op afstand. Als die van mening is dat de koper duidelijk boven de 20 is, geeft hij de kassa weer vrij en kan de drank of tabak gewoon worden afgerekend en meegenomen.
Gaat het om een twijfelgeval, dan moet de koper zijn identiteitsbewijs voor de camera houden. De controleur op afstand kan dan nagaan of de koper overeenkomt met de foto op het identiteitsbewijs en of hij de vereiste leeftijd heeft bereikt.
Het systeem van HEM, genaamd Ageview, is al ruim twee jaar inzetbaar. Wij schreven er mei 2008 over in dit blad onder de titel “Koper van alcohol met webcam bekeken”. Enige tijd later stelde Tweede-kamerlid Voordewind er vragen over aan de minister. Juli 2009 berichtte de minister aan de Tweede Kamer dat hij de VWA gevraagd had een overzicht te leveren van de vóór- en nadelen van leeftijdscontrole op afstand en andere leeftijdscontrolesystemen.
In december ontving de minister de gevraagde rapportage van de VWA. Vervolgens stuurde hij één en ander februari dit jaar door aan de Tweede Kamer, vergezeld van een door hem geschreven brief.
De VWA is overeenkomstig de verwachtingen zeer positief over het systeem. Het leidt tot een aanzienlijk betere naleving van de leeftijdsgrens. Bij een proef daalde de slagingskans voor minderjarigen tot beneden de 5%. Indirecte verstrekking (wederverstrekking) kan met het systeem echter niet worden tegengegaan. Zeventienjarigen die drank kopen voor vijftienjarigen blijven dus buiten schot. Ook controle op de echtheid van het leeftijdsdocument valt buiten het bereik.
In zijn begeleidende brief stelt de minister allereerst dat de verantwoordelijkheid voor de naleving van de leeftijdsgrens ligt bij de ondernemer die drank verkoopt. Innovatieve systemen zoals het Ageview systeem van de HEM worden door hem toegejuicht. Zij leveren een bijdrage aan het maatschappelijk verantwoord ondernemen.
De minister besluit zijn brief met: “Het ligt echter niet in de rede dat het kabinet één specifiek systeem aanbeveelt. Ik ga er hoe dan ook van uit dat ondernemers hun verantwoordelijkheid zullen nemen om de naleving van de leeftijdsgrenzen te verbeteren”. De minister stelt geen kwantitatieve eisen aan die verbetering. Als de ondernemers maar voor een verbetering zorgen. Een daling van de slagingskans van 75% naar 65% is ook een verbetering. Echter niet één waar de samenleving tevreden mee kan zijn.
De minister heeft de ondernemers weer eens de hand boven het hoofd gehouden. Het was beter geweest om een nalevingspercentage van bijvoorbeeld tenminste 90% te eisen (slagingskans beneden de 10%), te bereiken binnen drie jaar. De technische mogelijkheden zijn er. Nu de politieke durf nog. Maar daar heeft het deze minister al vaker aan ontbroken.
Dingeman Korf