Jaarlijks veroorzaakt alcohol wereldwijd 2,5 miljoen doden, bijna 4 procent van de totale sterfte. Dat zijn er meer dan de sterfte door geweld, tuberculose of AIDS. Aldus een op 11 februari uitgekomen rapport van de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) over de alcoholsituatie in de wereld.
Het WHO-rapport spreekt van “schadelijk alcoholgebruik” en definieert dat als alcoholgebruik dat schade veroorzaakt aan de gezondheid en/of op sociaal terrein. Schade die zowel op het individu betrekking kan hebben als op de samenleving als geheel. Van alle drinkers consumeert circa 11 procent een schadelijk te achten hoeveelheid.
Het rapport noemt alcohol één van de vier belangrijkste risicofactoren voor niet-overdraagbare ziekten. Deze ziekten veroorzaken veel sterfte over de hele wereld. Voor een groot deel zijn het “welvaartsziekten”, vermijdbare ziekten dus. De vier belangrijkste groepen van die ziekten zijn : kanker, hart- en vaatziekten, chronische longziekten en diabetes. De vier belangrijkste risicofactoren voor die ziekten zijn : alcohol, tabak, slechte eetgewoonten en gebrek aan beweging.
Consumptie en gevolgen
Wereldwijd bedroeg volgens het rapport in 2005 de alcoholconsumptie 6,13 liter per persoon van 15 jaar of ouder. Nederland zat duidelijk boven het gemiddelde met 7,8 liter per inwoner (babies en kinderen meegerekend). Dat komt neer op ongeveer 9,4 liter per inwoner van 15 jaar en ouder, ofwel de helft meer dan het wereldgemiddelde.
De consumptie van alcohol is ongelijk verdeeld over de wereld. Lang waren alcoholproblemen vooral een probleem van de Westerse wereld. De toename van de welvaart in tal van ontwikkelingslanden, veroorzaakt tegenwoordig ook daar ernstige alcoholproblemen. In tal van landen in Afrika en Zuidoost-Azië constateert de WHO de afgelopen tien jaar een zorgwekkende verslechtering.
De ongelijke verdeling over de wereld is niet alleen een kwestie van welvaart, maar ook van godsdienst. De Islam en sommige protestants-christelijke kerken verbieden hun aanhangers het gebruik van alcohol. Ook binnen Boeddhisme en Hindoeïsme zijn er richtingen die streven naar alcoholvrij leven.
Door deze economische en religieuze factoren, drinkt de meerderheid van de wereldbevolking volgens het WHO-rapport geen alcohol ! Met dank aan de vrouwen, want daarvan drinkt tweederde geen alcohol. Bij mannen ligt het aandeel niet-drinkers net beneden de 50 procent.
Natuurlijk blijft een ongelijk over de wereld verdeelde alcoholconsumptie van gemiddeld 6,13 liter niet zonder gevolgen voor gezondheid en welzijn van de bevolking. De WHO heeft becijferd dat bijna 4 procent van alle sterfte relatie heeft met alcoholgebruik. Mannen drinken veel meer dan vrouwen. Wereldwijd is 6,2 procent van de sterfgevallen van mannen en 1,1 procent van de sterfgevallen van vrouwen gerelateerd aan alcoholgebruik.
Bij de voortijdige sterfte (beneden 60 jaar) ligt het percentage nog een stuk hoger. Alcohol is doodsoorzaak nummer één bij de voortijdige sterfte. In Rusland bijvoorbeeld veroorzaakt alcohol bij mannen circa 20 procent van de voortijdige sterfte. Op zeer jeugdige leeftijd sterven wereldwijd jaarlijks 320.000 jonge mensen beneden de 30 jaar door alcohol. Dat is 9% van alle sterfte in die leeftijdsgroep.
De vier belangrijkste oorzaken van alcoholsterfte zijn verwondingen (door ongevallen of door geweld), kanker, hart- en vaatziekten en levercirrhose.
Aanpak van het probleem nog weinig effectief
Het rapport constateert dat veel landen erkennen dat alcohol een serieus probleem voor de volksgezondheid oplevert. Zij hebben vaak al stappen ondernomen om schadelijk alcoholgebruik terug te dringen, teneinde de lasten voor volksgezondheid en sociaal welzijn te verlichten, en om de slachtoffers te helpen.
De uitgevaardigde wetten en getroffen maatregelen zijn echter lang niet altijd effectief. Ook wordt handhaving van de getroffen maatregelen niet altijd belangrijk gevonden. Te weinig landen hebben volgens de WHO een beleid gebaseerd op bewezen effectieve maatregelen.
Sinds 1999, toen de WHO voor het eerst terugdringen van schadelijk alcoholgebruik aanbeval aan de aangesloten landen, hebben 34 landen één of andere vorm van preventiebeleid ingesteld. Met name de aanpak van dronken rijden is aangescherpt. Ook is de alcoholreclame in veel landen aangepakt. Bijvoorbeeld een verbod op gezondheidsclaims voor drank, verbod op reclame gericht op jongeren en dergelijke.
De WHO herhaalt nog eens wat zij ook al in het strategierapport van een jaar geleden schreef. De vier meest effectieve maatregelen om schade door alcoholgebruik terug te dringen zijn : invoeren of verhogen van accijnsheffing, beperken van de beschikbaarheid van alcohol, verhogen van de leeftijdsgrens voor het kopen van alcohol en invoeren van effectieve maatregelen ter preventie van dronken rijden.
Dingeman Korf