We weten in Nederland bijna allemaal wel dat alcohol de gezondheid van de gebruiker aantast, zowel lichamelijk als geestelijk. Daarnaast heeft alcoholgebruik een aantal gevolgen die vooral de omgeving van de gebruiker treffen, van zijn gezin tot zijn mede weggebruikers. De situatie is vergelijkbaar met die bij tabak. Het roken van tabak treft niet alleen de gebruiker, maar ook een aantal onvrijwillige meerokers om hem heen. Alcoholgebruik treft vaak niet (alleen) de gebruiker, maar maakt vaak ook onschuldige slachtoffers. Naast “meeroken” bestaat er dus ook “meedrinken”.
Wie alcohol drinkt vermindert daarmee tijdelijk zijn waarnemingsvermogen. Sommige signalen ziet men in het geheel niet meer, andere foutief of onvolledig. Daardoor reageert men niet of foutief op signalen. Die achteruitgang begint al lang voordat er van een roes sprake is. In het verkeer is bijvoorbeeld al sprake van verhoogd risico vanaf 0,2 promille bloedalcoholgehalte.
Alcohol vermindert ook het gehoor. Daardoor gaat men luider praten, zet men de radio of de TV wat luider. Dat geeft geluidsoverlast. Ondanks het luidere praten verstaat men elkaar minder goed. Soms denkt men dingen gehoord te hebben die helemaal niet gezegd zijn. Misverstanden en ruzies zijn dan al gauw het gevolg.
Daarnaast vermindert alcohol de zelfkritiek. Daardoor gaat men het eigen kunnen overschatten en neemt men meer risico’s. Op het werk leidt die zelfoverschatting tot slechtere prestaties. In het verkeer: automobilisten die met alcohol in hun bloed gaan rijden onder het motto “ik kan nog best rijden”.
De gevolgen van alcoholgebruik beperken zich niet tot waarnemingsfouten. Alcoholgebruik leidt ook tot ongewenste gevolgen in de sociale omgang. Zo leidt het maar al te vaak tot lichtgeraaktheid. Naast het fysiek waarnemingsvermogen wordt namelijk ook het sociaal waarnemingsvermogen aangetast. Gevolg is dat men signalen van bevreemding of afkeuring uit de omgeving niet meer opmerkt. Mensen gaan zich daardoor onwellevend gedragen, gaan anderen beledigen, of praten hun mond voorbij. En “de stem van het geweten” wordt door alcohol effectief het zwijgen opgelegd.
Openbare geweldpleging is vaak mede een gevolg van alcoholgebruik. Uiteraard spelen de mentaliteit van de dader en de omstandigheden een rol. Maar vooral de aanwezigheid van alcohol in het bloed. Geweldpleging is een typisch alcoholdelict. Ruim 40 procent van de openbare geweldpleging, minstens 30 procent van de vrouwenmishandeling en circa 50 procent van de kindermishandeling, wordt begaan onder de invloed van alcohol.
Vandalisme is eveneens een typisch alcoholdelict. Ongeveer twee derde van alle vandalisme vindt plaats in de nachtelijke uren onder de invloed van alcohol.
Het begint op sociaal terrein met simpele zaken als hinderlijk luid spreken. Maar de reeks van mogelijke gevolgen is lang. Aan het eind staat als meest afschrikwekkende gevolg doodslag begaan onder invloed.
Alles bij elkaar vormen diverse gevolgen van alcoholgebruik op sociaal terrein een ernstige aantasting van ons leefklimaat. Symptoombestrijding door verscherpt toezicht en zwaarder straffen lost dit niet op. Willen wij ons leefklimaat “bewoonbaar” houden, dan zullen wij de invloed van alcohol, en dus van alcoholconcerns op onze samenleving moeten terugdringen.
Dr.ir. D. Korf