Als er één onderdeel van de alcoholproblematiek is dat de laatste jaren publiciteit heeft gekregen, dan is dat wel het excessieve drinken van jongeren. Andere onderdelen zijn daardoor voor het grote publiek buiten beeld geraakt. Zoals bijvoorbeeld het feit dat alcohol een belangrijke oorzaak van kanker is. De experts van het Internationale Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) rekenen alcohol zelfs tot de top tien van risicofactoren.
Als gevolg van het gebrek aan publieke aandacht voor alcohol als oorzaak van kanker, hebben diverse nieuwe ontwikkelingen op dit terrein te weinig aandacht en te weinig publiciteit gekregen. Er zijn tal van nieuwe zaken aan het licht gekomen sinds wij dertig jaar geleden in dit blad voor het eerst schreven over de relatie tussen alcoholgebruik en kanker. Voldoende om nog eens een overzicht te maken.
Een eerste signalering van een mogelijk verband tussen alcoholgebruik en kanker dateert van 1956. Onderzoekers van het Sloan-Kettering kanker instituut vonden toen dat sterke drank de kans op keelkanker sterk vergrootte. In 1973 constateerden Kissin en medewerkers dat onder alcoholisten keelkanker vijfmaal zo vaak voorkwam als gemiddeld onder de bevolking. Daarnaast constateerden zij dat alle alcoholhoudende dranken het risico in gelijke mate deden toenemen.
Baanbrekend was de publicatie in 1976 van een vergelijkend onderzoek naar de gezondheidstoestand van Mormonen tegenover die van niet-Mormonen door prof. Lyon en medewerkers van de universiteit van Utah. Mormonen onthouden zich zowel van tabak als van alcohol. De onderzoekers constateerden dat niet alleen keelkanker bij Mormonen opvallend veel minder voorkwam, maar ook mondkanker, keelkanker, slokdarmkanker en borstkanker. Die constatering verbreedde het onderzoeksveld naar alle vormen van kanker.
In de tien jaar na de publicatie van Lyon cs bleken ook maagkanker, leverkanker en kanker van de alvleesklier door alcoholgebruik bevorderd te worden. Williams van het National Institute of Health kwam met een biochemische verklaring van de gevonden effecten. Regelmatig (fors) alcoholgebruik leidt tot een verstoring van het evenwicht tussen de verschillende hormonen in het lichaam. Die verstoring van de hormoonbalans leidt ertoe dat stofwisselingsprocessen “ontsporen” waardoor kanker bevorderd wordt, ook buiten het systeem van de spijsvertering.
Van de latere onderzoekingen naar de relatie tussen alcohol en kanker, dient allereerst het onderzoek van Kjaerheim en medewerkers genoemd te worden, dat in 1994 werd gepubliceerd. Zij benaderden het probleem van de andere kant. Zij selecteerden een groep van onthouders van alcohol, en stelden daar tegenover een vergelijkbare groep van niet-onthouders. De gezondheidstoestand van beide groepen werd tien jaar gevolgd. Onder de niet-drinkers kwam 27 procent minder kankersterfte voor dan onder de drinkers. Opmerkelijk was dat de vermindering van de kankersterfte zich ook uitstrekte over longkanker.
In 1997 publiceerden Israëlisch onderzoekers onder leiding van Ben-Eliahu een experimenteel onderzoek dat aantoonde dat, althans bij ratten, alcohol de uitzaaiing van kanker bevordert.
In 2002 kwam uit een groot internationaal onderzoek naar voren dat dagelijks één glas drank, bij vrouwen het risico voor borstkanker relatief met 6 à 7 procent vergroot. Volgens de Nederlandse deelnemer aan het onderzoek zou daarmee ongeveer 4 procent van alle borstkanker in ons land aan alcoholgebruik zijn te wijten. In 2007 kwam uit Brits onderzoek eveneens naar voren dat 4 procent van de borstkanker aan alcohol zijn te wijten.
Een zeer recent onderzoek (2012) heeft de vergroting van het risico nader gedetailleerd. Bij vrouwen die hormonen toegediend krijgen (bijvoorbeeld wegens overgangsklachten) is de vergroting van het risico veel hoger dan genoemde 6 à 7 procent, en bij vrouwen die geen hormoontherapie volgen veel lager. De genoemde 6 à 7 procent is een gemiddelde dat geleverd wordt door twee geheel verschillende groepen.
De afgelopen tien jaar is de aandacht van het wetenschappelijk onderzoek vooral gericht geweest op het effect van alcohol op de hersenen. Een Amerikaans heeft het nog waarschijnlijk gemaakt dat ook blaaskanker door alcohol veroorzaakt kan worden. En een recent onderzoek (2009) heeft bewezen dat alcohol de kans op prostaatkanker vergroot.
Al met al kan geconcludeerd worden dat alcoholgebruik het risico vergroot voor alle regelmatig voorkomende vormen van kanker. De Europese afdeling van de WHO is al in 2011 tot de conclusie gekomen dat het alcoholbeleid in Europa nog geen rekening houdt met de aantasting van de gezondheid door alcohol (en evenmin met de maatschappelijke schade). Zij beveelt de landen aan om in te grijpen door middel van een drievoudige aanpak : prijsverhoging, beperking van de verkrijgbaarheid in ruimte en tijd, en een effectieve wettelijke regeling van de reclame. Alleen door een aanpak van overheidswege op drie fronten, kunnen de problemen effectief en binnen afzienbare tijd verkleind worden.
Dingeman Korf