De komende weken worden wij weer overspoeld met reclame. De maand december was van oudsher de maand van feestvreugde en van bezinning. Maar hij is tegenwoordig ook de maand waarin de consumentenbestedingen een piek bereiken. Dus proberen middenstand en grootwinkelbedrijven, van poelier tot juwelier, van speelgoedzaak tot drankzaak een graantje mee te pikken van de extra bestedingen in het kader van Sinterklaas, Kerstmis en Oudjaar.
Reclame probeert mensen te bewegen tot het doen van aankopen die zij oorspronkelijk niet van plan waren, probeert koopdrang op te wekken. Het publiek wordt daartoe bestookt met een geraffineerd mengsel van zakelijke en gevoelsmatige argumenten. Zo probeert de reclame mensen te overtuigen dat juist het geadverteerde product het meest zal bijdragen aan de sfeer en de feestvreugde. Daarmee trekt de reclame de vreugde in de materiële sfeer.
De alcoholbranche laat zich daarbij niet onbetuigd. De laatste anderhalve maand van het jaar is het alcoholgehalte van de reclame duidelijk verhoogd. De alcoholreclame tracht het publiek te doen geloven dat alcohol de feestvreugde zal verhogen. Ja dat die feestvreugde niet compleet is zonder de betreffende drank. Alcoholreclame behoort tot de top wat betreft het verkopen van illusies.
De alcoholreclame toont ons een samengaan van alcoholgebruik en de aanwezigheid van een feestelijke sfeer. Daardoor wekt zij de illusie dat die twee onverbrekelijk met elkaar verbonden zijn. Dat kan mensen die zich helemaal niet feestelijk voelen in de verleiding brengen om te proberen kunstmatig feestvreugde op te wekken met behulp van een drankje.
In eerste instantie lijkt een dergelijke poging te slagen. Want alcohol werkt verdovend. Gevoelens van pijn en verdriet worden ook verdoofd. Daardoor voelt men zich wat beter. Maar het blijft sukkelen. Op de achtergrond blijven pijn en verdriet aanwezig, en als de alcohol is uitgewerkt komen zij weer in volle omvang terug.
Echt diepe, intense vreugde kan nooit uit de fles komen. Alcohol blijft een vluchtmiddel of troostmiddel dat aan de werkelijke situatie niets verandert. Wie alcohol daarvoor gaat gebruiken, loopt een verhoogd risico om verslaafd te raken.
Alcohol kan wel feestvreugde vernietigen. De wijnreclame spreekt graag over een “goed glas wijn”. Maar er bestaat ook een “slecht glas wijn”. De wijn daarin komt uit dezelfde fles als die van het goede glas. Voor andere dranken geldt iets soortgelijks. Die slechte drank is de oorzaak van tenminste éénderde van alle huiselijk geweld.
De eindejaars feestdagen zijn ook een tijd van bezinning. Wij kijken terug op het voorbije jaar en maken de balans op. Wij kijken vooruit naar het nieuwe jaar en maken plannen daarvoor. Dat vraagt om een heldere geest. Alcohol echter ontneemt de scherpte aan het waarnemingsvermogen, en verzwakt het vermogen tot logisch redeneren. Alcohol en bezinning gaan daarom niet samen.
De Nederlandse cultuur is verregaand veralcoholiseerd. Voor de eindejaars feestdagen geldt dat in versterkte mate. Het is hoog tijd dat Nederland daar eens kritisch over gaat nadenken.
dr.ir. D.Korf